‘Τυπολατρία’ vs Αποδοχής
‘Τυπολατρία’ vs Αποδοχής
«Είσαι ο τάδε τύπος άνδρα».
«Είσαι ο τάδε τύπος γυναίκας».
«Έχεις μια σχέση τέτοιου τύπου».
«Οι 6 τύποι φλερτ».
«Οι 5 τύποι σώματος».
«Οι x τύποι sex».
Τελευταία, όλο και πιο συχνά βλέπουμε άρθρα , ενίοτε και με επίκεντρο και πρόσχημα την Ψυχολογία, που έχουν την τάση να κατηγοριοποιούν και να μιλούν για τύπους. Τύπους ανθρώπων, σχέσεων, συναισθημάτων… Μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο χρησιμοποιώντας μόνο τη λέξη ‘τύπος’ το επιβεβαιώνει. Δεκάδες αναρτήσεις θα γεμίσουν την οθόνη σας. Μάλιστα αυτά τα άρθρα είναι πολύ δημοφιλή, ιδίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ευρείας ‘κατανάλωσης’. Συχνά κάποια μοιάζουν με παιχνίδι, αλλά στην ουσία περνούν σοβαρά μηνύματα και έναν τρόπο θέασης του εαυτού μας και της ζωής, που κάθε άλλο παρά παιχνίδι είναι.
Γιατί;
Τι είναι αυτό που μας οδηγεί στο να διαβάσουμε ένα τέτοιο άρθρο και τι είναι αυτό που συνεπακόλουθα κάνει κάποιον να το γράψει, σύμφωνα με το νόμο της προσφοράς και της ζήτησης; Τι οδηγεί κάποιον σε αυτήν την κατά μια έννοια ‘Τυπολατρία’;;
Η κατηγοριοποίηση ανθρώπων, σχέσεων, συναισθημάτων και πολλών πολλών άλλων είναι μια τάση γενίκευσης που εκ πρώτης όψεως μπορεί να διευκολύνει σε πολλαπλά σημεία.
Καταρχάς είναι γρήγορη και άκοπη διαδικασία. Κάτι σας mix & match όχι για υλικά αλλά για άυλα. Στην εποχή της ταχύτητας αυτό είναι άκρως επιθυμητό και απαραίτητο. Όσο λιγότερο χρόνο ‘ξοδεύεις’ στην διερεύνηση και στην αναζήτηση, τόσο πιο σύντομα θα περάσεις στην επόμενη φάση. Μόνο που η ζωή δεν είναι ηλεκτρονικό παιχνίδι, για να αλλάζεις πίστα γρήγορα.. Έτσι δεν μπαίνω στη διαδικασία να βρω τον εαυτό μου με όλες τις δικές μου, αποκλειστικές ιδιαιτερότητες (πού καιρός τώρα;;) , αλλά βρίσκω έτοιμες φόρμες που τσεκάρω να δω που ταιριάζω και που χωράω. Οτιδήποτε δε χωράει ή κρύπτεται ή κόβεται ή αγνοείται ή …ή….
Εν συνεχεία, αυτή η τυπολατρία με κάνει να νιώθω κατά έναν τρόπο καλά. Επιτέλους κάπου χωράω κι εγώ!! Δεν είμαι εγώ μόνο έτσι (ή περίπου έτσι), είναι και άλλοι!! Δεν είναι μόνο η δική μου σχέση έτσι (ή περίπου έτσι), είναι και άλλων! Δεν φταίει ο άντρας μου. Είναι ο τύπος του! Ανήκω στον τύπο των γυναικών-θύματα, τι να κάνω; Ανήκω στον τύπο του νάρκισσου, δεν φταίω που αρέσω σε όλες… Ανακουφίζω και ικανοποιώ τόσο το αίσθημα του ‘ανήκειν’ που έχω ανάγκη, όσο και το να εξηγώ αυτά που ζω. Μαθαίνω να νιώθω καλά μέσα από την ταύτιση. Κι έτσι η διαφορετικότητα πάει.. περίπατο. Η τυπολατρία απαλείφει τις ‘γωνίες’, τις έντονες ‘αποχρώσεις’, τις ‘σκιές’ του εαυτού μου και των άλλων και τα κάνει όλα να φαίνονται πιο εύκολα, πιο ανώδυνα. Έλα όμως που δεν είναι. Θέλει κόπο, χρόνο και τρόπο, για να σχετιστούμε ως ολόκληροι άνθρωποι μέσα σε οποιαδήποτε σχέση.
Επιπλέον η καταφυγή στην τυπολατρία μάς δίνει την ψευδαίσθηση μιας αυτογνωσίας. Δήθεν απαντά στο εναγώνιο και πανανθρώπινο ερώτημα: Ποιος είμαι; Μόνο που η απάντηση δεν έρχεται μέσα από εμένα και το πώς αφουγκράζομαι και προσεγγίζω τον εαυτό μου, ούτε μέσα από την επαφή μου με τους δικούς μου ανθρώπους και την κοινωνία. Η απάντηση έρχεται μέσα από έναν άλλον, άγνωστο σε εμένα άνθρωπο, που κάνοντας μια διαλογή στοιχείων δημιουργεί καταλόγους. Μου θυμίζει λίγο σούπερ μάρκετ, με τους διαδρόμους που διευκολύνουν παραπέμποντας και κατευθύνοντας προς όμοια προϊόντα: γάλατα, ζυμαρικά, όσπρια…
Με μια δεύτερη, πιο προσεκτική ματιά όμως, τι βλέπουμε;
Ναι, αυτές οι κατηγοριοποιήσεις καλύπτουν δεν αποκαλύπτουν. Καλύπτουν την αδυναμία μας να αποκαλυφθούμε ολόκληροι στον ίδιο τον εαυτό μας, να τολμήσουμε να γνωριστούμε με εμάς και να αντέξουμε να διανύσουμε τη δύσκολη, επίπονη και μακροχρόνια διαδρομή για εσωτερική συμφιλίωση και ψυχική εξέλιξη. Στην ουσία οι κατηγοριοποιήσεις καθυστερούν το να βιώσουμε την απόλαυση της πραγματικής αποδοχής προς τον εαυτό μας, με όλες του τις ιδιαιτερότητες και τις διαφορές του, που συνθέτουν ένα μοναδικό και ξεχωριστό πρόσωπο: το πρόσωπό μας!
Μιας αποδοχής που στα πλαίσια της ψυχοθεραπείας είναι βασικό και αναγκαίο συστατικό, ώστε να αναπτυχθεί σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ συμβούλου και θεραπευόμενου. Ακριβώς η ίδια η θεραπευτική σχέση γίνεται ο χώρος βίωσης μιας τέτοιας αποδοχής, που είναι λυτρωτική. Για για να λειτουργήσει η τάση πραγμάτωσης σε ατομικό επίπεδο (βλ. άρθρο Απριλίου 2016 Person anothen ), υπάρχουν κάποιες ψυχολογικές ανάγκες που χρειάζεται να εκπληρωθούν και η σημαντικότερη από αυτές είναι η ανάγκη του βρέφους γι’ αυτό που ο Carl Rogers ονόμασε «άνευ όρων αποδοχή», δηλαδή το είδος εκείνο της αγάπης που δε θα αποσυρθεί στην περίπτωση που το βρέφος συμπεριφερθεί με τρόπους μη αποδεκτούς από τους ανθρώπους από τους οποίους εξαρτάται. Αυτό δε σημαίνει ότι κάθε συμπεριφορά γίνεται άκριτα αποδεκτή, αλλά ότι το βρέφος αντιμετωπίζεται ως άτομο με ουσιώδη αξία. Κι αυτή ακριβώς η ουσιώδης αξία δε χωράει σε τύπους και σε κατηγοριοποιήσεις.
Φανταστείτε μια μητέρα που περιμένει να καταλάβει σε ποιον τύπο ανήκει το μωρό της, για να το αποδεχτεί και να το κατανοήσει κι οτιδήποτε φεύγει έξω και πέρα από τα στοιχεία που ανήκουν σε αυτόν τον τύπο, μοιάζει ξένο και κατακριτέο. Μη αποδεκτό.
Και η απάντηση σε κάθε είδους τυπολατρία είναι το βίωμα. Μόνο μέσα από το να βιώνουμε με ανοιχτό μυαλό, ανοιχτούς ορίζοντες και άνοιγμα στην εμπειρία, μπορούμε να κατανοήσουμε τα βαθύτερα κομμάτια μας και όχι απλά να κρεμάσουμε ‘ταμπέλες’. Ταμπέλες που πολλές φορές μοιάζουν ‘όμορφες’ και χαριτωμένες, σιγά σιγά όμως γίνονται βαρίδια, γίνονται φορτικές και ξένες, γίνονται χαριτωμένα και πολύχρωμα δεσμά. Βίωμα λοιπόν vs τυπολατρίας. Γιατί το βίωμα θέλει άπλα και ανοιχτοσύνη στην ψυχή και στην αντίληψη και όχι στενά μονοπάτια με μικρή και περιορισμένη ορατότητα. Θέλει να δίνω εσωτερικά χώρο και χρόνο σαν το καλό κρασί που μένει και παλιώνει μέσα στα μπουκάλια, αφού έχει περάσει από δεκάδες ζυμώσεις. Μόνο τότε το βγάζεις με ιεροτελεστία από την κάβα για να το πιεις με καλή παρέα είτε αυτή είναι η παρέα με τον εαυτό σου είτε είναι η παρέα με όσους επιλέγεις να μοιράζεσαι όχι τους τύπους αλλά την ουσία.
Δέσποινα Α. Σαμιωτάκη B.Sc., M.Sc. – Προσωποκεντρική σύμβουλος ψυχικής υγείας, Εκπαιδεύτρια ενηλίκων.