Τάση Πραγμάτωσης: το καύσιμο της ύπαρξής μας.
Τάση Πραγμάτωσης: το καύσιμο της ύπαρξής μας.
Με αφορμή τις μέρες του Πάσχα, που κατά μια ερμηνεία του σημαίνει ‘πέρασμα – μετάβαση’.
Πόσες φορές δεν έχουμε νιώσει τα πάντα γύρω μας και μέσα μας φοβισμένα, ρευστά, ασταθή και αβέβαια, αλλά ταυτόχρονα ασυγκράτητα μπροστά στην αλλαγή και στο καινούριο; Δεν έχουμε νιώσει σαν σύγχρονοι αλλά φοβισμένοι Ταρζάν (για το αστείο και το ηρωικό του πράγματος…) που αφήνουμε τα ασφαλές κλαδί από το οποίο κρατιόμαστε, χωρίς να έχουμε σιγουρευτεί καν ότι έχουμε πιάσει το επόμενο; Σαν να είμαστε στο μέσο μιας κίνησης που δεν έχουμε αποφασίσει ποια ακριβώς θα είναι και που ακριβώς θέλουμε να μας πάει, αλλά έχουμε αποφασίσει να την κάνουμε; Σαν να είμαστε στη μέση μιας κατάστασης που δεν γνωρίζουμε ούτε το σχήμα ούτε το νόημά της ακόμη, αλλά είμαστε διατεθειμένοι να τη ζήσουμε;
Γιατί;
Γιατί πρέπει να μετακινηθούμε;
Τι είναι αυτό που το επιτάσσει;
Ποια είναι της ύπαρξης η ώθηση, το καύσιμο, η βενζίνη;
Τι είναι αυτό που μας παίρνει από το χέρι και μας τραβά μακριά και έξω από μια δουλειά, από μια σχέση, από ένα σπίτι, από μια συνήθεια, από έναν τρόπο ζωής και σκέψης; Μακριά και έξω από κάτι (που δεν είναι απαραίτητα άσχημο κατά τη γενική αίσθηση και σύμφωνα με την γνώμη των γύρω μας) αλλά κοντά και πιο μέσα στον βαθύτερο εαυτό μας; Ή και αντίστροφα (ανάλογα με την καλή ή κακή επαφή που έχουμε με τον εαυτό μας) μας οδηγεί πιο μακριά από τις βαθύτερες ανάγκες μας, κάνοντάς μας να δρούμε αυτοκαταστροφικά και απορριπτικά ως προς εμάς τους ίδιους;
Τι μας οδηγεί σε όλο το διάβα της ζωής μας; Από έμβρυα ακόμη…;
Η ανάγκη και η εγγενής τάση μας για εξέλιξη, για πραγμάτωση, για ολοκλήρωση όλων όσων μπορούμε να γίνουμε ₁ . Η ψυχή μας. Η ανάγκη όλου του ‘είναι’ μας για πραγμάτωση.
Η ανθρωπιστική ψυχολογία βασίζεται στην υπόθεση ότι η οργανική ζωή σε όλο της το φάσμα βασίζεται σε μια τάση προς την κατεύθυνση της πιο σύνθετης οργάνωσης, της εκπλήρωσης των δυνατοτήτων και της προσπάθειας να γίνουμε όλα όσα μπορούμε να γίνουμε (Μέρυ, 2002). Για ένα λουλούδι τάση πραγμάτωσης είναι να φυτρώσει ακόμη και πάνω σε έναν βράχο και παρ’ όλα αυτά να μπορέσει να αναπτυχθεί. Γιατί κάθε οργανισμός πάντα ‘σκαρφίζεται’ κάτι. Υπάρχει μια κεντρική πηγή ενέργειας στον ανθρώπινο οργανισμό, που αφορά στη συνέχιση της λειτουργίας όλου του οργανισμού ( Rogers, 1980). Αυτή είναι η τάση πραγμάτωσης. Η τάση πραγμάτωσης εμπεριέχεται στο ενιαίο πολυσύνθετο ανθρώπινο δόμημα σώματος, νόησης , συναισθήματος και ψυχισμού. Υφίσταται, είναι μονοκατευθυντική, δρα συνεχώς σε όλα τα οργανισμικά επίπεδα και τα συντηρεί, τα αυξάνει, τα βελτιώνει και τα διαφοροποιεί κάθε φορά ανάλογα με τις εγγενείς γονιδιακές προσταγές και το άμεσο περιβάλλον τους» (Ιωσηφίδη & Ιωσηφίδης, 2009).
Σε ατομικό επίπεδο, για να λειτουργήσει η τάση πραγμάτωσης, υπάρχουν ορισμένες ψυχολογικές ανάγκες ₁ που χρειάζεται να εκπληρωθούν, ειδάλλως σαν το λουλούδι που δεν έχει νερό, όμοια και το άτομο δε θα γίνει πλήρως λειτουργικό, δε θα μπορέσει να κάνει τις μεταβάσεις που ζητά η ψυχή του, τις διαδρομές που λαχταρά ο ταξιδευτής μέσα του, ώστε να νιώσει ότι βαδίζει στο δικό του δρόμο, ότι βρίσκει το δικό του πραγματικό νόημα ζωής. «Δυνάμεις πέρα από τον έλεγχό σου μπορούν να σου πάρουν όλα όσα έχεις εκτός από ένα: την ελευθερία σου να επιλέξεις πώς θα αντιδράσεις στην κατάσταση. ∆εν μπορείς να ελέγχεις τι συμβαίνει στη ζωή σου, αλλά μπορείς πάντα να ελέγχεις τι θα κάνεις σχετικά με αυτό που σου συμβαίνει. Έτσι δίνεις το δικό σου νόημα» (Frankl, 2010).
Με τον όρο ‘πλήρως λειτουργικό άτομο’ ₁ ορίζεται από τον Carl Rogers, το μεγάλο Αμερικανό ψυχοθεραπευτή και δημιουργό της προσωποκεντρικής προσέγγισης, το άτομο που χρησιμοποιεί τις ικανότητες και τα ταλέντα του, αντιλαμβάνεται τις δυνατότητές του και κινείται προς την πλήρη γνώση του εαυτού του και προς την ανάπτυξη της εμπειρίας του (Hjelle – Ziegler, 1976).
Οι πέντε βασικές ιδιότητες που θα είχε ένα πλήρως λειτουργικό άτομο είναι ₁ : το άνοιγμα στην εμπειρία χωρίς άμυνες και με συνειδητοποίηση της εμπειρίας, η υπαρξιακή βίωση της εμπειρίας σαν μοναδικό γεγονός, η οργανισμική πίστη μέσα από την υιοθέτηση ενός δικού μου συστήματος αξιών που θα με καθιστά υπεύθυνο για τις επιλογές μου, η υπαρξιακή ελευθερία να κάνω τις δικές μου επιλογές όποιες και να είναι οι επιδράσεις του περιβάλλοντος, και τέλος η δημιουργικότητα που εκφράζεται τόσο ως προς τον εαυτό, όσο και ως προσφορά στην κοινωνία (Hjelle – Ziegler,1976).
Και χρησιμοποιείται ο υποθετικός χρόνος ‘θα είχε’, γιατί ένα άτομο ποτέ δεν μπορεί να είναι πλήρως πραγματωμένο και πάντα θα έχει κι άλλες εμπειρίες να ζήσει, κι άλλα πράγματα να ανακαλύψει και να καλύψει. Είναι μια κατάσταση αέναη και ακριβώς αυτό είναι που την καθιστά ένα με τον άνθρωπο και ένα με την ανάγκη του να κινείται, να αλλάζει, να βιώνει μεταβάσεις.
Ναι, εδώ, όπως και σε πολλά άλλα σημεία η Ψυχολογία συναντά τη Φιλοσοφία. Εδώ ο Ηράκλειτος, ο Εφέσιος προσωκρατικός φιλόσοφος, που έζησε τον 6ο με 5ο αιώνα π.Χ., γνωστός για την ιδέα της συνεχούς αλλαγής που διέπει ως νόμος το σύμπαν, συναντά την τάση πραγμάτωσης του ανθρώπου μέσα από την ιδέα της συνεχούς ροής. «Τα πάντα ρει, μηδέποτε κατά τ’ αυτό μένειν»
Μάλιστα ο φιλόσοφος επέμενε στη σύνδεση αυτής της μεταβολής με σταθερές παραμέτρους. Δε μιλά για τυχαία μεταβολή, αλλά για μια μεταβολή που διέπεται από κάποιο πλαίσιο, κάποια χαρακτηριστικά, κάποιες συνθήκες. Όπως ακριβώς αναφέρεται σε επαρκείς και αναγκαίες συνθήκες ₁ και ο Carl Rogers δομώντας τη θεωρία της προσωποκεντρικής προσέγγισης.
Συνεχής ροή δε σημαίνει απαραίτητα χάος.
Συνεχής αλλαγή δε σημαίνει απαραίτητα ανερμάτιστη ύπαρξη.
Συνεχής κίνηση δε σημαίνει απαραίτητα αστάθεια.
Συνεχής διαπραγμάτευση των όρων και των αξιών μου, αμφισβήτηση και αναζήτηση δε σημαίνει απαραίτητα επιπολαιότητα και τυχοδιωκτισμός.
Αν όλα αυτά ακολουθούν τη βαθιά φωνή της ύπαρξής μας και της ανάγκης της για πραγμάτωση και πλαισιώνονται από συγκεκριμένες συνθήκες ₁, σημαίνουν εξέλιξη, ανέλιξη, πορεία, αυτογνωσία και δημιουργία. Σημαίνουν πως καταφέρνω να βρω νόημα στο δικό μου αποκλειστικά σύμπαν, στη δική μου ζωή, στο δικό μου ταξίδι. Και αυτό είναι πάντα μια μοναδική και μοναχική υπόθεση.
₁ επόμενο άρθρο
Δέσποινα Α. Σαμιωτάκη B.Sc., M.Sc. – Προσωποκεντρική σύμβουλος ψυχικής υγείας, Εκπαιδεύτρια ενηλίκων.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αρβανιτάκης, Α. (1999) Ηράκλειτος: Άπαντα. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ζήτρος.
Frankl, V. (2010) Το νόημα της ζωής. Αθήνα : Εκδόσεις Ψυχογιός.
Hjelle, L., Ziegler, D. (1976). Personality theories: Basic assumptions research and applications New York: Mc Graw – Hill.
Ιωσηφίδη, Π., Ιωσηφίδης, Ι. (2009) Η προσωποκεντρική προσέγγιση του C. Rogers. Στον Γ. Ποταμιάνο (επιμ.), Θεωρίες προσωπικότητας και κλινική πρακτική (σελ. 197 -245). Αθήνα : Εκδόσεις Ελληνικά γράμματα.
Μέρυ, Τ. (2002). Πρόσκληση στην Προσωποκεντρική Προσέγγιση (1η). Αθήνα : Εκδόσεις Καστανιώτη.
Rogers, C. (1980). A way of being. Boston: Houghton Mifflin.